Według badań CBOS energetyka odnawialna jest oceniania przez większość polskiego społeczeństwa jako bezpieczna, wydajna i – co niezwykle istotne – przyszłościowa [1]. Opinie te współgrają z badaniami i opiniami ekspertów, które jednoznacznie wskazują, że na odnawialnych źródłach energii (OZE) opierać będzie się energetyka jutra. Niestety obecny system wsparcia dla energetyki obywatelskiej w Polsce nie spełnia oczekiwań tych, którzy chcieliby sami produkować energię. Brak taryf gwarantowanych zniechęca ludzi do inwestowania w mikroinstalacje, a z powodu braku systemowego wsparcia zbyt wolno rozwijają się inwestycje w efektywność energetyczną – takie są najważniejsze wnioski z I Ogólnopolskiego Kongresu Energetyki Obywatelskiej.
Rozwój energetyki obywatelskiej jest wyzwaniem, ale też wielką szansą rozwojową. Niestety obecne warunki dla rozwoju takiej energetyki w naszym kraju stwarzają poważne powody do niepokoju. Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii likwidująca system taryf gwarantowanych, brak efektywnego wsparcia dla zielonego ciepła, niejasności dotyczące charakteru i sposobu działania klastrów energetycznych oraz trwanie przy różnych formach bezpośredniego i pośredniego wsparcia dla przemysłu węglowego, stanowią poważne zagrożenie dla modernizacji polskiej energetyki. Zainteresowanie wykorzystaniem energii odnawialnej we własnym gospodarstwie domowym, przedsiębiorstwie lub lokalnej instytucji jest coraz większe, ale system wsparcia dla prosumentów jest nieadekwatny do tej sytuacji. Wprowadzony przez nowelizację ustawy o OZE system rozliczania ilości energii wytworzonej i skonsumowanej przez prosumenta nie stanowi instrumentu realnie zachęcającego ludzi do zakupu mikroinstalacji wykorzystujących energię odnawialną.
Rozwój energetyki obywatelskiej, oparty na rozproszonych źródłach energii odnawialnej i poprawie efektywności energetycznej gospodarstw domowych powinien być jednym z priorytetów polskich władz. Najlepszym rozwiązaniem, które pozwoliłoby na dynamiczny rozwój energetyki prosumenckiej byłby powrót do wsparcia w postaci stałych, gwarantowanych cen za wprowadzenie do sieci elektroenergetycznej energii wygenerowanej w mikroinstalacjach OZE. Brak szeroko dostępnego i opartego na przejrzystych zasadach instrumentu wsparcia szerokiego rozwoju energetyki obywatelskiej, jakim mogą być taryfy gwarantowane, zmusza do szukania rozwiązań zastępczych. W tym kontekście szczególne znaczenie będzie miało wykorzystanie środków unijnych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Wiele polskich samorządów jest przygotowanych do działania na tym polu. Władze lokalne wykazują również znaczącą aktywność w zakresie wspierania energetyki obywatelskiej. Niezbędna jest jednak odpowiednia strategia wsparcia realizowana na poziomie centralnym. Właściwie obliczony, wdrożony i wypromowany mechanizm łączonych zachęt, czyli połączenie ustawowego systemu bilansowania z dotacjami lub pożyczkami preferencyjnymi może okazać się w obecnych warunkach prawnych jedynym opłacalnym rozwiązaniem. Konieczność usystematyzowania wsparcia dotyczy zarówno źródeł energii elektrycznej jak również stworzenia systemu dla przydomowych źródeł zielonego ciepła.
W przypadku inwestycji w poprawę efektywności energetycznej budynków, polski rząd powinien powrócić do koncepcji ogólnopolskiego, atrakcyjnego systemu wsparcia dla tego rodzaju inwestycji w gospodarstwach domowych. Należy poszukiwać i promować rozwiązania pozwalające na realizowanie opłacalnych inwestycji w poprawę efektywności energetycznej, których koszty mogłyby być spłacane w ramach uzyskanych oszczędności.
Rozproszona energetyka obywatelska oparta na OZE jest sprawą fundamentalną dla całego społeczeństwa. Ma ona kluczowe znaczenie dla naszej przyszłości ekonomicznej, dla bezpieczeństwa i perspektyw lokalnych wspólnot oraz dla wzmocnienia obywatelskiego uczestnictwa w zrównoważonym rozwoju Polski. Jej rozwój, poparty odpowiednim wsparciem, powinien mieć charakter powszechny, ponieważ jego beneficjentami powinniśmy być wszyscy.
Ruch Więcej niż Energia zrzesza obecnie 145 samorządów, organizacji naukowych i społecznych. Jest szeroką koalicją obywatelską na rzecz odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej. Nasz ruch opowiada się za powszechnym udziałem osób prywatnych, podmiotów gospodarczych, instytucji publicznych i innych w zielonych inwestycjach energetycznych.
I Ogólnopolski Kongres Energetyki Obywatelskiej odbył się w dniach 28-29 września 2016 r. w Warszawie i w Jabłonnie. Poza ruchem Więcej Niż Energia, współorganizatorami wydarzenia były: samorząd województwa mazowieckiego, Centrum Zarządzania Innowacjami i Transferem Technologii Politechniki Warszawskiej oraz Centrum Badawcze PAN – Konwersja Energii i Źródła Odnawialne. W wydarzeniu tym uczestniczyli naukowcy, samorządowcy, przedstawiciele administracji centralnej, organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorcy rozwijający energetykę obywatelską w Polsce.
